مراودات مالی با کشورهای حوزه خلیج‌فارس: فرصت‌ها و چالش‌ها
برای بررسی مراودات مالی با کشورهای حوزه خلیج‌فارس، ابتدا لازم است سابقه روابط تجاری بین ایران و کشورهای حوزه خلیج‌فارس را بررسی کنیم.
سوابق تجاری بین ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس
روابط تجاری بین ایرانیان و کشورهای خلیج فارس سابقه‌ای دیرینه و چند هزار ساله دارد. این روابط از دیرباز بر پایه تبادل کالا و خدمات شکل گرفته بود. البته اضافه بر تبادل کالا و خدمات، هم‌زبانی بخش‌هایی از مردم جنوب ایران با کشورهای این حوزه، رفتوآمدهای مدام میان این افراد را آسان‌تر نموده است. اگر به بخش‌هایی از شهرهای جنوبی و بنادر جنوبی برویم، نشانه‌هایی از این مراودات را در نوع کالاهایی که در این شهرها وجود دارند خواهیم یافت.
مهم‌ترین کالاهایی که در این روابط تجاری تبادل می‌شدند عبارتند از:
- محصولات کشاورزی: مانند خرما، گندم، جو، میوه و سبزیجات که معمولا از ایران ارسال می‌شوند.
- محصولات دامی: مانند پشم، پوست و چرم که تقریبا ایرانیان به این کشوره صادر می‌کنند.
- محصولات دریایی: مانند ماهی، مروارید و مرجان که از این حوزه وارد ایران می‌شوند.
- محصولات صنعتی: مانند پارچه، سفال، شیشه و فلزات که هم وارد و هم صادر می‌شوند.
- ته‌لنجی‌ها: کالاهای متعددی که به‌صورت غیررسمی وارد می‌شوند: از جمله اقسام عطرها، محصولات آرایشی بهداشتی و لباس که به وفور در شهرهای جنوبی فروخته می‌شوند. برای آشنایی با اصطلاح ته‌لنجی لازم است سری به شهرهای جنوبی ایران بزنید.
علاوه بر تبادل کالا، چه خدمات دیگری در روابط بین ایرانیان و کشورهای حوزه خلیج فارس در جریان است؟
- حمل و نقل دریایی: ایرانیان نقش مهمی در حمل و نقل دریایی در خلیج فارس دارند. رفت‌و‌آمد رسمی و غیررسمی از طریق دریا بین این دو حوزه بسیار در جریان است.
- خدمات مالی: صرافی‌ها و بانک‌های ایرانی در کشورهای خلیج فارس بسیار فعال است. صرافان ایرانی زیادی اکنون در کشورهای حوزه خلیج ساکنن و همین دسته با صرافان ایران مراودات مالی مدام دارند. اضافه بر آن، خود صرافان این کشورها نیز ارتباط‌های ارزی زیادی با همکاران خود در ایران دارند.
- خدمات زیارتی سیاحتی: درست است که به خاطر تنش‌های سال‌های اخیر رفتوآمدهای زیارتی سیاحتی اندکی کاهش داشته، اما بازهم این نوع مراودات انسانی حجمی قابل توجه دارد. این مراودات انسانی همراه با خود مراودات مالی فراوانی دارد و حجم انبوهی از پول در این بین جابجا می‌شود.
روابط تجاری بین ایرانیان و کشورهای خلیج فارس در طول تاریخ فراز و نشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته است.
عوامل مختلف موثر در کاهش موقتی روابط ایران با کشورهای حوزه خلیج‌فارس
- تنش‌ها سیاسی: تنش‌های سیاسی متعددی بین ایران و کشورهای خلیج فارس رخ داده است که به روابط تجاری دو طرف آسیب رسانده. اما تمامی این تنش‌ها موقتی است و هیچ‌گاه نمی‌تواند دایمی باشد.
- حکومت‌های مختلف: سیاست‌های حکومت‌های مختلف در ایران و کشورهای خلیج فارس در روابط تجاری دو طرف تاثیرگذار بوده است. اما در نهایت وجود آبراهه‌های مشترک و مسیرهای دریایی بین دو طرف همیشه زمینه برطرف کردن تنش‌ها را بیشتر فراهم می‌کند.
- کشف نفت: وجود حوزه‌های مشترک نفت و گاز در خلیج فارس در اوایل قرن بیستم، به طور قابل توجهی بر روابط تجاری دو طرف تاثیر گذاشته و این تاثیر همچنان ادامه دار است. این منبع عظیم ثروت و دستیابی به آن که در کشورهای حوزه خلیج موجت تحولات عظیم اقتصادی شده، در روابط متعدد مالی، تجاری، اقتصادی و سیاسی این حوزه بسیار اثرگذار است.
در حال حاضر، روابط تجاری بین ایران و کشورهای خلیج فارس در حال توسعه است.
چه عواملی در توسعه روابط ایران با کشورهای حوزه خلیج‌فارس نقش دارند؟
- افزایش قیمت نفت: افزایش قیمت نفت در سال‌های اخیر، درآمد کشورهای خلیج فارس را افزایش داده و این امر به افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات ایرانی منجر شده است. اما تقاضای استفاده از کالاها و خدمات از ایران زمانی به صرفه برای کشورهای حوزه خلیج‌فارس است که ما در ایران کیفیت را بالا ببریم.
- عضویت ایران در سازمان همکاری‌های اسلامی: عضویت ایران در این سازمان، زمینه را برای گسترش روابط تجاری با کشورهای مسلمان منطقه فراهم کرده است. نزدیکی مسافت در روابط تجاری منطقه‌ای برای همه به صرفه است.
- برجام: توافق هسته‌ای ایران (برجام) زمینه را برای لغو تحریم‌ها و گسترش روابط تجاری ایران با کشورهای جهان از جمله کشورهای خلیج فارس فراهم کرده است. امیدوار باشیم تنش‌ها روز به روز کاهش پیدا کند تا برای تمام منطقه شرایط بهتری فرهم شود
چه چالش‌هایی در مسیر این روابط اثرگذار است؟
- تحریم‌ها: تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده علیه ایران، همچنان مانعی جدی برای توسعه روابط تجاری دو طرف است. هرچند در این میان روابط غیر رسمی مالی حجم قابل توجی در این ارتباط‌ها دارد.
- تنش‌های سیاسی: تنش‌های سیاسی بین ایران و برخی از کشورهای خلیج فارس، به روابط تجاری دو طرف آسیب می‌رساند. اما هیچ‌گاه این تنش‌ها مراودات را به حد صفر نمی‌رساند.
- فقدان زیرساخت‌های مناسب: فقدان زیرساخت‌های مناسب مانند خطوط کشتیرانی و حمل و نقل، مانعی برای توسعه تجارت بین دو طرف است. انتظار می‌رود با پیشرفت توسعه صنعتی در ایران، زیرساخت‌های لازم برای توسعه و ارتباط‌های سهل‌تر در سال‌های آتی ایجاد شود.
با رفع این چالش‌ها، انتظار می‌رود که روابط تجاری بین ایران و کشورهای خلیج فارس در آینده شاهد توسعه قابل توجهی باشد.
روش‌های مراودات مالی با کشورهای حوزه خلیج فارس برای بخش خصوصی به عوامل مختلفی مانند نوع فعالیت اقتصادی، کشور مقصد، قوانین و مقررات آن کشور و شرایط تحریم بستگی دارد.
با این حال، به طور کلی، روش‌های زیر برای انجام مراودات مالی با این کشورها وجود دارد:
1. حواله‌های ارزی:
- این روش یکی از رایج‌ترین روش‌های انجام مراودات مالی بین‌المللی است. در بیان حواله‌های ارزی باید تنوع حوال‌ها را در نظر گرفت.
- در این روش، صادرکننده یا واردکننده می‌تواند از طریق بانک یا صرافی، وجه مورد نظر را به حساب طرف مقابل در کشور دیگر حواله کند.
- مزیت این روش سرعت و سادگی آن است. البته سرعت حواله‌هایی مانند وسترن یونیون و مانیگرام بسیار بیشتر از حواله سوییفت است. ولی حواله سوییفت شرایط خاص خود را در برخی مراودات تجاری دارد.
- معایب این روش شامل هزینه‌های نسبتاً بالا و احتمال بروز مشکل در نقل و انتقالات ارزی به دلیل تحریم‌ها است.
2. اعتبار اسنادی:
- این روش یک ابزار امن برای پرداخت در تجارت بین‌المللی است. البته بازکردن اعتبار اسنادی فقط برای شرایط غیر تحریمی قابل استفاده است.
- در این روش، خریدار (واردکننده) از طریق بانک خود، اعتباری را برای فروشنده (صادرکننده) باز می‌کند.
- پس از ارسال کالا و ارائه اسناد مربوطه، بانک خریدار وجه اعتبار را به حساب فروشنده واریز می‌کند.
- مزیت این روش برای خریدار این است که تا زمانی که اسناد مطابق با شرایط اعتبار نباشد، وجهی به فروشنده پرداخت نمی‌شود. اعتبار اسنادی هرنوع کاهبردای و خطر را از مراودات تجاری به دور می‌کند.
- مزیت این روش برای فروشنده این است که از دریافت وجه خود اطمینان حاصل می‌کند.
- معایب این روش شامل پیچیدگی و هزینه‌های نسبتاً بالای آن است.
3. بروات اسنادی:
- این روش شبیه به اعتبار اسنادی است، با این تفاوت که به جای بانک، یک برات‌کش (معمولاً یک شرکت صرافی) به عنوان واسطه عمل می‌کند. صرافی وندا برای بروات اسنادی، آماده دادن اعتبار به شرکت‌ها و تجار ایرانی است.
- مزیت این روش سادگی و انعطاف‌پذیری بیشتر آن نسبت به اعتبار اسنادی است.
- معایب این روش شامل ریسک بیشتر برای خریدار و فروشنده است.
4. صرافی‌ها:
- صرافی‌ها (مانند صرافی وندا) نیز می‌توانند در انجام مراودات مالی با کشورهای حوزه خلیج فارس به بخش خصوصی کمک کنند.
- صرافی‌ها می‌توانند خدمات مختلفی مانند حواله ارزی، خرید و فروش ارز، و صدور چک مسافرتی ارائه دهند.
- مزیت استفاده از صرافی‌ها سرعت و سهولت انجام معاملات است.
- معایب استفاده از صرافی‌ها شامل هزینه‌های نسبتاً بالا و احتمال بروز مشکل در نقل و انتقالات ارزی به دلیل تحریم‌ها است.
5. سامانه‌های پرداخت آنلاین:
- در حال حاضر، سامانه‌های پرداخت آنلاین مختلفی مانند پی‌پال، وسترن یونیون و مانیگرام وجود دارند که می‌توان از آنها برای انجام مراودات مالی با کشورهای حوزه خلیج فارس استفاده کرد. این سمانه ها در ایران به صورت مستقیم قابل استفاده نیستند. اما صرافی‌های و شرکت‌های خدمات ارزی از آی‌پی‌های معتبر استفاده می‌کنند
- مزیت این روش سرعت و سادگی آن است.
- معایب این روش شامل محدودیت‌های موجود در استفاده از این سامانه‌ها برای ایرانیان به دلیل تحریم‌ها و هزینه‌های نسبتاً بالای آنها است.
